Wydziedziczenie to przewidziana w naszym porządku prawnym instytucja, w ramach której spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych (czyli dzieci, wnuki), małżonka i rodziców zachowku.
Kiedy można wydziedziczyć spadkobiercę?
- jeżeli uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (wśród spraw, które prowadzę zdecydowanie jest to najczęstsza przesłanka wydziedziczenia);
- jeślii uprawniony do zachowku dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- jeżeli uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Co niezwykle istotne, zgodnie z art. 1009 kodeksu cywilnego przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. W testamencie należy wskazać konkretne negatywne zachowania osoby, która ma zostać wydziedziczona, tj. mimo złego stanu zdrowia spadkodawcy krewny uchyla się od pomocy, nie interesuje się spadkodawcą, nie kontaktuje się z nim, nie wspomaga finansowo chociaż spadkodawca znajduje się w niedostatku.
Niestety (lub stety) uzasadnione w mojej ocenie jest zatem pozbawienie prawa do zachowku osoby, która naruszyła swoje obowiązki rodzinne względem spadkodawcy albo dotkliwie obraziła jego uczucia.
Przyczynami wydziedziczenia mogą być:
Czerpanie środków utrzymania z nielegalnych źródeł, alkoholizm, narkomania, zaniedbywanie własnej rodziny, przy czym zachowania te muszą spotykać się z dezaprobatą spadkodawcy. Sąd orzekający o skuteczności wydziedziczenia zatem będzie oceniał, czy tryb życia wydziedziczonego jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, czy był to stan trwały, a także czy taki tryb życia był, czy też nie był akceptowany przez spadkodawcę.
Warta uwagi jest również przesłanka niedopełniania obowiązków rodzinnych. Pamiętajmy, że obowiązki rodzinne to nie tylko obowiązki alimentacyjne, ale także np. opieka nad spadkodawcą, który jest schorowany lub w podeszłym wieku.
W pojęciu obowiązków rodzinnych mieści się również takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej. Może to być spowodowane:
- wszczynaniem ciągłych awantur,
- kierowaniem pod adresem spadkodawcy nieuzasadnionych i krzywdzących zarzutów,
- wyrzucenie go z domu,
- brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy okazywanie zainteresowania jego sprawami.
Ważność i skuteczność wydziedziczenia zależy od:
- dokonania go w ważnym testamencie,
- dokonania go z przyczyny wymienionej w art. 1008 k.c.,
- nieprzebaczenia przez spadkodawcę osobie uprawnionej do zachowku.
Wydziedziczenie to instytucja warta uwagi, szczególnie kiedy los naszego majątku nie jest nam obojętny, a zachowanie krewnych uprawnionych do potencjalnego spadku pozostawia wiele do życzenia.