Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
A co w przypadku, gdy darowiznę już wykonano? Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia. W tym przypadku darczyńca nie jest uprawniony do odwołania darowizny, lecz może zwrócić się do obdarowanego po pomoc finansową.
Rażąca niewdzięczność obdarowanego jest najczęstszym powodem odwołania darowizny, przy czym mowa tu o zachowaniu obdarowanego, które miało miejsce po zawarciu umowy darowizny. Okoliczności wcześniejsze mogą być jedynie podstawą uchylenia się od skutków oświadczenia woli ze względu na jego wadę, np. podstęp. Obdarowany może dopuścić się rażącej niewdzięczności zarówno przez działania, jak i zaniechania.
Warto przy tym podkreślić, że obdarowany musi dopuścić się rażącej niewdzięczności względem darczyńcy, co do zasady nie będą czyny wymierzone przeciwko osobie trzeciej, chociażby pośrednio były przykre dla darczyńcy. W swojej praktyce często spotykam się ze stanowiskiem sądów, które akcentują, że niewdzięczność, o której mowa ma być zachowaniem intencjonalnym, świadomym i umyślnym.
W rezultacie, można przyjąć, że z rzeczoną niewdzięcznością mamy do czynienia, gdy obdarowany:
- Przejawia agresję wobec darczyńcy, poniża jego godność osobistą;
- Dopuszcza się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, nietykalności, czci oraz przeciwko mieniu darczyńcy;
- Narusza obowiązki wynikające ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą.
Co ciekawe, osoby, które w przypadku śmierci darczyńcy dziedziczą po nim, również mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.
Termin! Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.
