Dobra argumentacja to pewny sukces – przykładowe orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące spraw spadkowych i podziału majątku.
O tym, że nasza Kancelaria zajmuje się sprawami działowymi, czyli dzieleniem majątku spadkowego oraz majątku małżonków mogą Państwo przeczytać na naszej stronie internetowej.
Tym razem zdradzimy Państwu trochę naszej kancelaryjnej kuchni. Sposób w jaki powstają nasze pisma, jak je tworzymy – to nasz mały sekret. Przecież naszą stronę śledzą i czytają inni prawnicy, a to my musimy być bardziej skuteczni i zdeterminowani, konkurencja jest duża 😊 W sumie to dobry układ dla Klienta, choć czasami – gdy wybór jest duży – kuriozalnie może to nie być łatwy wybór.
Chociaż prawnicy Kancelarii nieustannie poszerzają swoją wiedzę, w ramach licznych szkoleń, konferencji oraz dzielenia się doświadczeniami w zespole to pewnym kluczem do sukcesu jest również regularne wzbogacanie posiadanej wiedzy o aktualne, wydawane przez Sąd Najwyższy orzecznictwo. Przywołane w piśmie procesowym orzecznictwo czy literatura z pewnością wzmacniają zawartą tam argumentację. Poniżej przedstawiamy Państwu kilka ciekawych orzeczeń sądowych, które warto wykorzystać w sprawie dotyczącej działu spadku lub podziału majątku.
TEZA
W sprawach o podział majątku wspólnego małżonków po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej przedmiotem podziału są tylko aktywa, a wśród nich przede wszystkim prawo własności (współwłasności) rzeczy, użytkowanie wieczyste i prawa rzeczowe ograniczone, a także wierzytelności, inne roszczenia i prawa majątkowe oraz ekspektatywy ich nabycia. Podział nie obejmuje natomiast długów – w każdej postaci – co oznacza, że sąd w zasadzie nie ustala ich istnienia i wysokości (wartości) ani nie orzeka o ich spłacie. Przyjmuje się też, że długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać, gdyż mimo podziału majątku wspólnego dług nadal się utrzymuje, a przerzucenie długu tylko na jednego z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli.
TEZA
W sprawach dotyczących podziału majątku małżeńskiego wartość obciążenia hipotecznego co do zasady nie wpływa na wartość nieruchomości wspólnej przydzielonej w wyniku podziału jednemu z małżonków. Obowiązek spłaty wspólnego zobowiązania przez małżonka, który otrzymał nieruchomość, nie jest większy niż obowiązek solidarny drugiego małżonka, wierzyciel zaś – osoba trzecia – nie ma obowiązku dochodzenia wierzytelności przede wszystkim od małżonka – właściciela nieruchomości, jak też nie ma obowiązku wykorzystania zabezpieczenia ani w ogóle dochodzenia należności. Działa w pełni autonomicznie i jego decyzje w żadnym stopniu nie zależą wprost od sposobu podziału między małżonkami, zatem teza, że to przede wszystkim małżonek – właściciel nieruchomości powinien spłacić dług osobisty zabezpieczony hipoteką, co niejako apriorycznie wpływa na wartość nieruchomości, nie ma prawnych podstaw.
TEZA
Wstąpienie w stosunek najmu na podstawie art. 691 § 1 i 2 k.c. jest zupełnie od praw spadkowych niezależne. Prawo wynikające z powołanego przepisu ma na celu ochronę osób bliskich wobec dotychczasowego najemcy lokalu, które z nim stale zamieszkiwały do chwili śmierci, a wśród nich wymienione są dzieci najemcy. Realizacja tego prawa następuje wtedy, gdy osoby uprawnione nie są jednocześnie dziedzicami albo wprawdzie należą do tej kategorii, ale z różnych przyczyn praw spadkowych nie realizują.
TEZA
Nie można pozbawić statusu prawnego składnika majątku wchodzącego w skład spadku, ponieważ spadkobranie następuje z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy i co do zasady obejmuje całość należących do niego aktywów (art. 922 § 1 k.c.). Jeżeli więc w chwili śmierci spadkodawcy w jego majątku znajdowała się ekspektatywa prawa własności, a nie jest to kwestionowane w sprawie, to należy do masy spadkowej i przypada spadkobiercom.
TEZA
Do chwili działu spadku, wierzytelności powstałej na podstawie art. 445 § 3 k.c., może dochodzić każdy spadkobierca, jak i wszyscy spadkobiercy łącznie. W przypadku udziału wszystkich spadkobierców zajdzie po ich stronie współuczestnictwo materialne i jednolite. Nie będzie miało ono charakteru koniecznego, ponieważ współuczestnictwo takie nie zachodzi przy bardzo silnej więzi wewnętrznej między podmiotami stosunków prawnych, gdy istnieje szczególny przepis, dający poszczególnym podmiotom prawo samodzielnego działania albo ograniczający możliwość wytoczenia powództwa przeciwko niektórym tylko podmiotom, np. w przypadku dochodzenia świadczeń niepodzielnych, dopóki któryś ze współwierzycieli nie wyrazi sprzeciwu (art. 381 § 1 k.c.).
TEZA
Roszczenie o zadośćuczynienie oparte na art. 448 k.c. w związku z art. 4 ust. 1 u.p.p. i r.p.p. jest samodzielnym i odrębnym żądaniem od roszczenia o zadośćuczynienie wywodzonego z tytułu szkody na osobie i opartego na przepisie art. 445 § 1 k.c.
TEZA
Zmiana podstawy prawnej powództwa, która wymaga także zupełnie innego rozumienia okoliczności faktycznych stanowiących podstawę powództwa, narusza art. 321 k.p.c. Sąd może bowiem sam określić podstawę prawną powództwa, ale tylko wtedy, gdy nie wymaga to zmiany oceny okoliczności faktycznych, na których strona opiera swoje roszczenie.
TEZA
Regulacja przewidziana w art. 445 § 3 k.c. stanowi lex specialis w stosunku do art. 922 k.c. Możliwość dziedziczenia roszczenia wynika z założenia, że śmierć poszkodowanego w trakcie procesu, nie powinna przynosić korzyści dla osoby odpowiedzialnej. Jako wyjątek od reguły ogólnej przewidzianej w art. 922 k.c., art. 445 § 3 k.c. musi być interpretowany wąsko, zaś funkcja kompensacyjna w tym zakresie musi być rozumiana szeroko. Roszczenie, które przeszło na spadkobierców, staje się określoną wierzytelnością, która wchodzi w skład spadku.
TEZA
Przypadki, w których wartość przedmiotu zaskarżenia w tzw. sprawach działowych może przekraczać wartość udziału przysługującego uczestnikowi postępowania, obejmują sytuacje, gdy przedmiot zaskarżenia dotyczy samej dopuszczalności żądania podziału, zastosowanego sposobu zniesienia współwłasności, a także, gdy występuje spór co do objęcia lub nieobjęcia podziałem poszczególnych rzeczy i praw co do zasady, bez względu na wartość interesu skarżącego w odniesieniu do tych rzeczy lub praw.
TEZA
W sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd – przyznając tę nieruchomość na własność jednego z nich – ustala jej wartość z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego, chyba że zachodzą istotne powody przemawiające za jego uwzględnieniem.
TEZA
Wydanie decyzji na podstawie § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu o reformie rolnej nie było niezbędne w każdym przypadku nawet w stosunku do nieruchomości określonych w art. 2 ust. 1 lit. e o reformie rolnej, a miała ona służyć jedynie rozstrzyganiu przypadków spornych.
TEZA
W przypadku osób fizycznych, których inne grunty przejęte zostały na potrzeby reformy rolnej, konieczną przesłanką utraty własności lasu na rzecz Skarbu Państwa była jego powierzchnia przekraczająca 25 ha. Gorsza sytuacja tych osób w stosunku do innych podmiotów polegała jedynie na tym, że bez znaczenia pozostawał ewentualny, dokonany przed 1 września 1939 r., podział faktyczny lub prawny takiego lasu na parcele nie większe niż 25 ha. Jeżeli łączny obszar lasu nie przekraczał tej powierzchni, las nie przeszedł na własność Skarbu Państwa na podstawie dekretu o lasach.
TEZA
Co do zasady trafny jest pogląd, zgodnie z którym sąd powszechny nie ma uprawnienia do samodzielnego ustalania, czy nieruchomość jest objęta działaniem dekretu o reformie rolnej, a rozstrzygniecie tej kwestii należy do organu administracji. Wyjątek dotyczy jedynie sytuacji, gdy organ administracji ostatecznym rozstrzygnięciem odmawia wydania decyzji merytorycznej na podstawie § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu o reformie rolnej.
TEZA
Ustalenie, że rozstrzygnięcie w trybie § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu o reformie rolnej następuje w drodze decyzji organu administracji, nie przesądza jeszcze, jaką rolę odgrywa wymieniona decyzja i czy była ona koniecznym elementem procesu przejęcia nieruchomości na cele reformy rolnej. W tej mierze należy podzielić stanowisko, zgodnie z którym decyzja ta nie ma charakteru konstytutywnego, a prawo własności nieruchomości ziemskich wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej przeszło na Skarb Państwa z mocy prawa z dniem wejścia w życie tego dekretu.
TEZA
Wskazuje się na konieczność rozróżnienia czynności zbycia spadku i czynności zbycia poszczególnych przedmiotów należących do spadku. Odmienność obu tych rodzajów czynności wynika z ich odrębnego uregulowania, oznaczenia w inny sposób ich przedmiotów oraz określenia różnych skutków prawnych, jakie one wywołują. Przedmiotem zbycia spadku lub udziału w nim jest pewna wyodrębniona masa majątkowa (art. 1051 k.c.), co ma swoje konsekwencje w zakresie skutków dokonania takiej czynności; prowadzi ona m.in. do przeniesienia spadku na nabywcę, który wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy (art. 1053 k.c.) oraz ponosi odpowiedzialność wobec wierzycieli za długi spadkowe w tym samym zakresie co zbywca i solidarnie z nim, zaś wobec zbywcy – w braku odmiennej umowy – odpowiedzialność za to, że wierzyciele nie będą od niego żądać spełnienia świadczeń na zaspokojenie długów spadkowych (art. 1051 § 1 i 2 k.c.); nabywcy udziału spadkowego nie przysługują wobec spadkobiercy uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne przedmiotów należących do spadku (art. 1056 k.c.). Inny charakter ma natomiast czynność rozporządzenia udziałem w przedmiocie należącym do spadku (art. 1036 k.c.). Nabywca udziału w przedmiocie należącym do spadku staje się współwłaścicielem nie wyodrębnionej masy majątkowej, lecz konkretnego przedmiotu; przysługują mu uprawnienia wynikające ze współwłasności, a więc m.in. prawo do korzystania z rzeczy i pobierania pożytków.
TEZA
Z uwagi na różnice między zbyciem udziału w nieruchomości należącej do spadku a zbyciem spadku (udziału spadkowego) nie można zaaprobować poglądu, że umocowanie do dokonania pierwszej z wymienionych czynności mieści się w zakresie umocowania do dokonania drugiej z nich i to nawet w sytuacji, w której określony przedmiot jest jedynym składnikiem masy spadkowej.
IV CSK 234/18 – Postanowienie Sądu Najwyższego
