Kiedy można zawrzeć intercyzę i w jaki sposób to zrobić i jakie wywołuje ona konsekwencje.
Małżeństwo to nie tylko kwestia wyboru najwłaściwszej osoby, ale także wyboru najbardziej dogodnego ustroju majątkowego. Stereotypy na temat intercyzy mówią, że zawiera się ją z nieufności do współmałżonka. Tego typu ostrożność dotycząca swojego majątku nie jest jednak jedyną przyczyną zawarcia z narzeczonym lub małżonkiem umowy majątkowej. W tym artykule powiemy, kiedy można zawrzeć intercyzę, w jaki sposób to zrobić i jakie wywołuje ona konsekwencje.
Zasadą jest, że wraz z zawarciem związku małżeńskiego, majątek nabyty w czasie jego trwania należy do obu małżonków, nawet jeśli określone przedmioty tego majątku zostały nabyte przez jednego z nich. Majątek ten stanowią przede wszystkim pobrane wynagrodzenie i dochody z prowadzonego przedsiębiorstwa oraz wszystko to, co zostało zakupione za środki z tych źródeł w trakcie małżeństwa. Od wspólności majątkowej małżeńskiej można odstąpić zawierając umowę majątkową, zwaną powszechnie intercyzą. Umową taką można ograniczyć wspólność majątkową, rozszerzyć ją o majątek zgromadzony przed zawarciem małżeństwa albo ustanowić rozdzielność majątkową.
Intercyzę, wbrew uprzedzeniom, zawiera się z rozsądku, a nie przez brak zaufania do małżonka, bowiem wspólność małżeńska to także wspólna odpowiedzialność za długi. Współcześnie wiele osób prowadzi działalność gospodarczą, która często niesie ze sobą ryzyko niepowodzenia. Intercyza pomaga uchronić rodzinę dłużnika przed finansowymi skutkami niewypłacalności jego przedsiębiorstwa.
Umowę taką mogą zawrzeć tylko małżonkowie – nie mogą więc tego uczynić osoby pozostające w innych, nieformalnych związkach. Zawiera się ją więc w trakcie małżeństwa albo przed jego zawarciem, jednak w tym drugim przypadku – intercyza ma skutek od momentu zawarcia małżeństwa.
Zawarcie intercyzy następuje przed notariuszem. Jest to bezwzględny warunek, konieczny dla jej ważności. Od momentu ustanowienia rozdzielności majątków, każdy z małżonków dysponuje tylko własnym majątkiem osobistym. Z tego majątku jednego małżonka nie można dochodzić wierzytelności obciążającej drugiego małżonka. Jeżeli więc zostałby wszczęta egzekucja określonej wierzytelności, małżonek dłużnika może czuć się bezpieczny w zakresie swojego majątku osobistego. Należy jednak pamiętać, że ochrona taka przysługuje jedynie wobec wierzycieli, którzy byli poinformowani o obowiązywaniu pomiędzy małżonkami umowy majątkowej małżeńskiej.
Rozdzielność majątkowa może przewidywać również wyrównanie dorobków. Oznacza to, że wraz z ustaniem rozdzielności majątkowej, małżonek z mniejszym majątkiem osobistym może żądać od drugiego małżonka wyrównującej te majątki dopłaty. Wówczas małżonkowie korzystają zarówno z dobrodziejstwa ochrony własnych majątków osobistych w trakcie rozdzielności majątkowej, jak również z udziału w dorobku małżeńskim.
Intercyzą możemy również rozszerzyć swój majątek na drugiego małżonka, jeżeli np. przed zawarciem związku małżeńskiego nasz majątek jest znacznie większy od majątku drugiego ze współmałżonków albo gdy chcemy połączyć nasze majątki – także te, którymi dysponowali oni przed ślubem. Takie rozwiązanie było niegdyś popularne wobec gospodarstw wiejskich. Małżonkowie mogli połączyć w ten sposób swoje gospodarstwa rolne.
Należy jednak pamiętać o ograniczeniach możliwości rozszerzenia wspólności majątkowej, bowiem nie można tej wspólności rozszerzyć na przedmioty, które jednemu z małżonków przypadną w drodze dziedziczenia oraz na jego prawa niezbywalne, a także na wierzytelności, które jeden z małżonków uzyska jako odszkodowanie za uszkodzenie ciała lub za wywołanie rozstroju zdrowia lub jako zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Ostatnim składnikiem majątku osobistego, na który nie możemy rozszerzyć wspólności majątkowej na drugiego małżonka są wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub pochodzące z innych źródeł.
W wyjątkowych przypadkach, rozdzielność majątkową małżonków może orzec sąd na wniosek jednego z małżonków. Choć mówi się, że małżeństwo zawiera się zarówno na dobre czasy, jak i na złe, to jednak w niektórych sytuacjach, niespodziewane, skrajnie niekorzystne działania finansowe jednego z małżonków nie powinny obciążać drugiego z nich. Jeżeli więc w danym małżeństwie obowiązuje wspólnota majątku, ale zdarzy się, że małżonek np. popadnie w alkoholizm i zacznie zaciągać nieracjonalne zobowiązania finansowe albo stanie się utracjuszem, który trwoni majątek w kasynach – wówczas drugi małżonek może wystąpić do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej, aby nie ponosić odpowiedzialności finansowej za takie działania swojego małżonka.
Wniosek taki może zostać również złożony przez jednego z małżonków także wtedy, gdy doszło pomiędzy nimi do faktycznej separacji, polegającej na tym, że mieszkając oddzielnie, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Wówczas pozew o ustanowienie takiej rozdzielności może zawierać żądanie ustalenia jej nie z datą złożenia pozwu, lecz z datą separacji.
Z wnioskiem o ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, może wystąpić także wierzyciel jednego z małżonków. Może on to zrobić w sytuacji, gdy nie może wyegzekwować wierzytelności z majątku osobistego dłużnika, wobec tego potrzebuje, aby rozdzielić majątek wspólny małżonków i doprowadzić do powstania w ten sposób dwóch majątków osobistych każdego z małżonków. Wówczas będzie mógł on zaspokoić swoje roszczenie z majątku osobistego dłużnika.
Pamiętajmy, że intercyza nie musi być zawierana na zawsze. W każdym momencie może zostać rozwiązana albo zmieniona. W wielu przypadkach chroni ona najbliższych przed utratą podstawowych środków do życia, dlatego warto rozważyć jej zawarcie. Jednak, aby wybrać właściwy rodzaj intercyzy i poprawnie ułożyć jej treść, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego prawnika.