Czym jest zakaz konkurencji?

Zakaz konkurencji jest umową lub częścią umowy głównej, w ramach której jedna ze stron zobowiązuje się do nie podejmowania działań konkurencyjnych. Zakaz ten może przybierać różne formy np. zakazu podjęcia stosunku pracy z podmiotami konkurencyjnymi, zakazu współpracy, świadczenia określonych usług na rzecz podmiotów konkurencyjnych.

Samo pojęcie działalności konkurencyjnej nie ma definicji legalnej.

 

Jaki jest cel zakazu konkurencji?

Głównym celem jest ochrona interesów jednej ze stron umowy oraz możliwość zapobiegnięcia działań na jego niekorzyść. Najczęściej przedsiębiorca decyduje się na zawarcie takiej umowy, ponieważ pragnie uniknąć ujawnienia tajemnicy, informacji poufnych, które to ujawnienie mogłyby narazić jego na szkodę. Kolejnymi bodźcami motywującymi do sporządzenia stosownych klauzul dotyczących zakazu konkurencji mogą być np. zabezpieczenie pomysłów, działań, które są podejmowane teraz, lub mają być podjęte w przyszłości, a także choćby przypadkowe stosowanie know-how danej firmy u konkurencji. Zamierzeniem może być również dłuższe utrzymanie pracownika, który został wykwalifikowany przez dany podmiot, zaś konkurencja kusi go atrakcyjnym wynagrodzeniem lub innymi benefitami.

 

Kogo dotyczy zakaz konkurencji?

Zakaz konkurencji najczęściej wiązany jest z prawem pracy i stosunkiem między pracownikiem, a pracodawcą. Warto pamiętać jednak, że swoje zastosowanie ma również w prawie handlowym między wspólnikami, w spółkach osobowych, akcyjnych, z ograniczoną odpowiedzialnością, jak również w prawie spółdzielczym.

 

 Jaki może być czas obowiązywania takiej umowy?

Umowa o zakazanie konkurencji może obowiązywać stronę zarówno podczas trwania stosunku umownego, jak również po jego ustaniu. Ważne jest wskazanie, że ma obowiązywać  do końca trwania stosunku,  a jeżeli ma mieć zastosowanie także po jego ustaniu to czas powinien zostać skonkretyzowany. Obowiązujące przepisy nie wskazują wprost jaki jest minimalny oraz maksymalny okres, na który można ustalić zakaz konkurencji po wygaśnięciu stosunku.

Warto podkreślić, że zakaz konkurencji, który obowiązuje również po ustaniu stosunku nie jest stosowany do wszystkich podmiotów. Zasadą jest, że zakaz ten obowiązuje tylko te osoby, które posiadały ważne informacje dotyczące pracodawcy i które mogły narazić jego na szkodę.

 

Wymogi  i elementy umowy:

Głównym wymogiem jest zachowanie odpowiedniej formy. Zakaz konkurencji musi być obligatoryjnie zawarty w formie pisemnej, pod rygorem nieważności. Może stanowić odrębną umowę, nie ma wymogu, aby wzmianka o tym była umieszczona na umowie, z której wynika stosunek prawny między stronami.

 

Elementy umowy:

  • określenie zakresu zakazu konkurencji
  • wskazanie czy po ustaniu stosunku zakaz ten również obowiązuje
  • wysokość odszkodowania

 

Przedsiębiorca, który decyduje się na zawarcie  takiej umowy zobowiązany jest dokładnie określić, jakich działań pracownik nie może podejmować. Nie mogą to być  działania niedookreślone lub zbyt szerokie, co może w przyszłości powodować kłopoty interpretacyjne. Jeżeli zakaz konkurencji ma być stosowany  również po ustaniu stosunku, to powinien wyraźnie wskazywać okres przez jaki ma obowiązywać.

Co ważne, pracodawca jest zobowiązany  uiszczać  na rzecz pracownika, bądź wspólnika wynagrodzenie za okres trwania zakazu konkurencji po wygaśnięciu między nimi stosunku umownego.

 

Skutki nieprzestrzegania umowy

Nieprzestrzeganie umowy i działanie wbrew jej przepisom pociąga pracownika, bądź wspólnika do odpowiedzialności. W tej kwestii nie jest istotne, czy umowa została zawarta między wspólnikami, czy między pracodawcą, a pracownikiem.  Każdej ze stron,  której interes jest naruszany przysługuje prawo rozwiązania stosunku. Oprócz powyższego – za naruszenie zakazu konkurencji grozi odpowiedzialność materialna. Pracownik może być zobowiązany do naprawienia szkody, ale tylko wówczas jeśli działalność związana z zaniechaniem nastąpiła w trakcie trwania umowy.

 

Kiedy pracodawca/wspólnik może żądać odszkodowania?

Aby mówić o prawie do odszkodowania muszą wystąpić łącznie następujące elementy:

  • pracodawca/wspólnik poniósł szkodę w wyniku naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji;
  • pracownik jest niewątpliwie winien szkody.

 

Czy zakaz konkurencji został uregulowany w przepisach?

Zakaz konkurencji nie jest jednolity. Swoje uregulowanie znajduje w różnych ustawach m.in. w przepisach  prawa pracy, prawa handlowego oraz prawa spółdzielczego. Mimo, że każda ze wspomnianych ustaw ma zastosowanie w różnych dziedzinach prawa, to ustawa o zakazie konkurencji jest dopuszczalna w każdej z nich. Oczywiście podstawową różnicą w samej treści takiej umowy są podmioty oraz przedmiot działalności.

 

Czy umowa o zakazie konkurencji jest niezbędna?

Należy wiedzieć przede wszystkim, że umowa o zakazie konkurencji jest prawem przedsiębiorcy, a nie jego obowiązkiem. Zatem nie w każdej umowie musi zostać odrębnie zawarta. Przyjmuje się, że ta umowa jest niezbędna tylko dla przedsiębiorcy, ponieważ to jego interesy są nią chronione.

Na koniec warto  pamiętać, że jako przedsiębiorcy, pracodawcy, czy wspólnicy poprzez zobowiązanie drugiej strony do podpisania umowy o zakazie konkurencji chronią Państwo swoje interesy. Można rzec, że jest to ważny element, albowiem dzięki niemu w razie nieprzestrzegania umowy mają Państwo prawo dochodzenia roszczeń, które Wam przysługują. Natomiast druga strona musi pamiętać o tym, że podpisując taką umowę ma pewne zobowiązania, a nie wywiązując się z nich zawsze będzie pociągnięta do odpowiedzialności, a nawet do utraty pracy.