Alimenty na małżonka

Odpowiedź jest krótka – tak, tego rodzaju alimenty mogą zostać orzeczone. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Poniżej przedstawiono kilka przykładowych tez orzeczeń, w których pochylono się nad kwestią alimentów małżonka.

Wyrok SA w Gdańsku z dnia 17 maja 2013 r., III AUa 1571/12, OSA 2014, z. 5, poz. 102-113, LEX nr 1339305

Z treści art. 60 § 2 k.r.o. wynika, że jedynie małżonek niewinny w przypadku, gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej, może domagać się orzeczenia przez sąd, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Natomiast treść art. 60 § 3 zdanie drugie k.r.o. a contrario wskazuje, że gdy zobowiązanym do dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu jest małżonek, który został uznany za winnego rozkładu pożycia to obowiązek ten nie jest ograniczony wskazanym w tym przepisie 5-letnim terminem. Brak jest zatem podstaw do zrównywania sytuacji prawnej małżonków, których wspólnie uznano za winnych rozkładu pożycia małżeńskiego z sytuacją prawną małżonków, których wina nie była ustalana.

Postanowienie SA w Łodzi z dnia 28 października 2011 r., I ACz 1252/11, OSAŁ 2012, nr 1, poz. 3, LEX nr 1168815

Podstawą materialnoprawną wniosku o udzielenie zabezpieczenia alimentów na rzecz małżonka, w trakcie trwania procesu o rozwód, jest art. 27 k.r.o. Brak podstaw do stosowania art. 60 k.r.o., gdyż przepis ten normuje przesłanki roszczeń alimentacyjnych między rozwiedzionymi małżonkami, a więc po zakończeniu procesu o rozwód.

Wyrok SN z dnia 9 marca 2011 r., III UK 84/10, OSNP 2012, nr 7-8, poz. 100, LEX nr 1130854

Małżonka rozwiedziona nabywa prawo do renty rodzinnej wówczas, gdy w dniu śmierci męża miała wyrokiem lub ugodą sądową ustalone prawo do alimentów na podstawie art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).

Uchwała SN z dnia 20 października 2010 r., III CZP 59/10, OSNC 2011, nr 5, poz. 52, LEX nr 604066

Świadczenie uiszczone na podstawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia zobowiązującego do łożenia na rzecz małżonka kosztów utrzymania rodziny nie podlega zwrotowi jako świadczenie nienależne (art. 410 k.c.) w razie prawomocnego oddalenia w wyroku rozwodowym jego żądania zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 k.r.o.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 8 czerwca 2010 r., III AUa 298/10, OSAB 2010, nr 2, poz. 112-116, LEX nr 610022

Zgodnie z art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków z ust. 1 i 2 tego przepisu w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową. Obowiązek dostarczenia środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu nie ma ograniczenia czasowego, jeżeli zobowiązanym jest małżonek uznany za winnego rozkładu pożycia (art. 60 § 1 i 3 k.r.o.).

Wyrok SA w Katowicach z dnia 11 marca 2010 r., I ACa 11/10, LEX nr 1120343

Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego jest uzależniony także od jego usprawiedliwionych potrzeb.

Wyrok SA w Poznaniu z dnia 10 lutego 2004 r., I ACa 1422/03, Wokanda 2005, nr 2, s. 46, LEX nr 143459

1. Orzeczenie rozwodu z winy obu stron oznacza, że nie można rozróżnić winy większej i winy mniejszej. Małżonek, który zawinił jedną z wielu (kilku) przyczyn rozkładu pożycia, musi być uznany za współwinnego, chociażby drugi małżonek dopuścił się wielu i to cięższych przewinień. Niedopuszczalna jest bowiem kompensata wzajemnych przewinień.

2. Niedostatek stanowiący podstawę zasądzenia alimentów na rzecz rozwiedzionego małżonka (art. 60 § 1 k.r.o.) ma charakter względny, stąd małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb.

Wyrok SN z dnia 11 lipca 2000 r., II CKN 1015/00, LEX nr 51975

Usprawiedliwione potrzeby rozwiedzionego małżonka, pozostającego w związku nieformalnym (faktycznym), podlegają ocenie z uwzględnieniem także możliwości zarobkowych i majątkowych partnera rozwiedzionego małżonka w tym związku. W przeciwnym wypadku uprawniony do alimentacji rozwiedziony małżonek byłby w sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do drugiego z tych rozwiedzionych małżonków, co niewątpliwie godziłoby w zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Wyrok SN z dnia 5 lipca 2000 r., I CKN 226/00, LEX nr 51343

1. W niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone.

2. Stan niedostatku jest elementem niezbędnym, ale niewystarczającym do uwzględnienia powództwa na podstawie przepisu art. 60 § 1 k.r.o.

Wyrok SN z dnia 28 czerwca 2000 r., IV CKN 662/00, LEX nr 530594

1. Przesłanką przewidzianego w art. 60 § 1 k.r.o. obowiązku alimentacyjnego jest stan niedostatku małżonka uprawnionego oraz że stan ten występuje wtedy, gdy uprawniony nie jest w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.

2. „Zarzut” naruszenia prawa materialnego może podlegać ocenie dopiero wtedy, gdy stan faktyczny, przyjęty za podstawę zaskarżonego wyroku, nie nasuwa zastrzeżeń. Wskazanie przez stronę skarżącą na naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c., polegające jej zdaniem na uznaniu za wiarygodne zeznań pozwanego oraz świadków w sytuacji, gdy świadkowie ci nie darzą strony skarżącej szacunkiem i nie przejawiają żadnego zainteresowania jej losem, nie wypełnia podstawy kasacyjnej z art. 393¹ pkt 2 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1230/00, LEX nr 1219842

Rozwiedzionego małżonka, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie można obarczać alimentami na rzecz drugiego rozwiedzionego małżonka w sytuacji gdy obarczenie go takim obowiązkiem powodowałoby stan niedostatku po jego stronie.

Wyrok SN z dnia 10 lipca 1998 r., I CKN 788/97, LEX nr 34443

Pozostawanie w konkubinacie przez uprawnionego do alimentacji rozwiedzionego małżonka nie jest ustawową przesłanką wygaśnięcia wobec niego obowiązku alimentacyjnego drugiego z rozwiedzionych małżonków.

Jeżeli mają Państwo pytania, zapraszam do współpracy !