Dyspozycja bankowa jest to uprawnienie do wskazania osoby lub osób, które w przypadku śmierci właściciela rachunku, otrzymają pieniądze zgromadzone na koncie. Z uwagi na prostą formę i stosunkowo niewielkie formalności jest to całkiem ciekawa forma zabezpieczenia interesów najbliższych po naszej śmierci.
Po pierwsze należy przypomnieć, że śmierć posiadacza rachunku bankowego wywołuje istotne konsekwencje majątkowe, albowiem środki te według stanu na dzień otwarcia spadku wchodzą do spadku (!) jako prawa majątkowe. Z chwilą śmierci posiadacza rachunku bankowego wygasają jego dyspozycje środkami zgromadzonymi na tym rachunku, a co ważne wygasają również pełnomocnictwa. Mamy zatem sytuację, gdy co prawda na koncie zmarłego znajdują się środki pieniężne, jednak będzie można je pobrać dopiero po przeprowadzeniu postępowania spadkowego, skąd bank ma przecież wiedzieć kto z nas jest spadkobiercą.
Dyspozycja zapisu bankowego na wypadek śmierci powinna być złożona przez posiadacza rachunku bezpośrednio w placówce banku prowadzącej rachunek. Kwota wypłaty, jaką można objąć taką dyspozycją, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, ogłaszane przez Główny Urząd Statystyczny za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Obecnie, zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z 17.01.2018 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w grudniu 2017 r. 3 , wynosi 4972,92 zł, co daje kwotę dyspozycji wynoszącą 4972,92 × 20 = 99 458,40 zł.
Należy również wspomnieć, że 1 lipca 2016 r. weszły w życie przepisy Prawa bankowego, które wprowadziły pewne zmiany dotyczące funkcjonowania i obsługi kont bankowych należących do osób fizycznych na wypadek ich śmierci.
Jedną z ważniejszych zmian jest wprowadzenie nakazu obowiązkowego informowania przez banki klientów, już przy zawieraniu umowy, o możliwości wydania dyspozycji na wypadek śmierci. Banki po uzyskaniu informacji o śmierci posiadacza rachunku mają obowiązek powiadomić osoby, na których rzecz wydano dyspozycje, że są osobami uprawnionymi do pobrania określonej sumy. Jeżeli złoży się taką dyspozycję w banku, istnieje konieczność aktualizacji danych adresowych osób wskazanych w dyspozycji w celu jej sprawnej realizacji.
Warto zapamiętać, że dyspozycji na wypadek śmierci nie można złożyć do rachunków wspólnych. Posiadacz konta może wybrać małżonka, rodzeństwo, czy wstępnych (rodzice, dziadkowie) lub zstępnych (potomkowie). Uprawnionymi z powyższej dyspozycji mogą być zatem tylko ściśle oznaczone osoby należące do kręgu najbliższych osób spadkodawcy, w dodatku określone zwięźlej niż krąg spadkobierców ustawowych i zwięźlej niż krąg uprawnionych do zachowku; przy czym jedna dyspozycja może uprawniać kilku, a nawet wszystkich uprawnionych. Dyspozycję można w dowolnym czasie odwołać albo zmienić. Jeśli uposażyliśmy w ten sposób więcej niż jedną osobę oraz suma zleceń przekracza ustawowy limit, to w pierwszej kolejności środki zostaną wypłacone osobie, na rzecz której dyspozycję ustanowiliśmy później.
Bardzo istotne jest to, że dyspozycja wkładem na wypadek śmierci nie jest darowizną i nie podlega zaliczeniu na schedę spadkową, nie jest również zaliczana przy obliczaniu zachowku. Mamy zatem ciekawy sposób na przekazanie najbliższym środków pieniężnych bez konieczności prowadzenia postępowania spadkowego.
