Niniejszy artykuł poświęcony jest tematyce zarządu majątkiem dziecka. To z pozoru oczywiste zagadnienie może okazać się problematyczne w praktyce. W celu uniknięcia komplikacji związanych z majątkiem dziecka warto zaznajomić się z treścią przepisów prawnych opisanych poniżej.
Na wstępie wskazać należy, że sprawowanie pieczy nad majątkiem dziecka stanowi jeden z elementów władzy rodzicielskiej. Ściśle o zarządzie majątkiem dziecka stanowi art. 101 k.r.o. Zgodnie z treścią §1 przywołanego przepisu „Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską.”.
Majątek dziecka to aktywa i pasywa, których jest ono podmiotem. Zarząd majątkiem dziecka obejmuje czynności faktyczne i prawne- w tym procesowe, dotyczące jego majątku. Należyta staranność w sprawowaniu zarządu oznacza, że rodzic musi kierować się dobrem dziecka i uwzględniać interes społeczny, a nie własny. Rodzice sprawują zarząd nad majątkiem dziecka w celu zachowania go i przekazania dorosłemu już dziecku w stanie niepogorszonym.
Z zarządu rodziców wyłączone są zarobki dziecka oraz przedmioty oddane mu do swobodnego użytku (art. 101 §2 k.r.o.). Nadto w umowie darowizny albo w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców (art. 103 k.r.o.).
W art. 101 §3 k.r.o. ustawodawca wprowadził wymóg uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub wyrażenie zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Przy ocenie jak zakwalifikować daną czynność zarządu, a co za tym idzie, zdecydować czy wymagane jest uzyskanie zezwolenia sądu na jej dokonanie, pomocna jest analiza orzecznictwa.
I tak, w postanowieniu z dnia 17 października 2000 r., I CKN 319/00 Sąd Najwyższy podał, że „Przy wykładni pojęcia czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu w rozumieniu art. 101 § 3 k.r.o. należy stosować obiektywne i sprawdzalne – w okolicznościach rozpoznawanej sprawy – kryteria, które m.in. obejmują ciężar gatunkowy i wartość przedmiotu dokonanej czynności, jej skutków w sferze majątku małoletniego, szeroko pojęte dobro dziecka i ochrona jej interesów życiowych.”.
Tytułem przykładu czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu można wskazać: złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, wszystkie czynności dotyczące nieruchomości, zawarcie umowy pożyczki w kwocie przekraczającej bieżące potrzeby, zawarcie ugody sądowej w sprawie o dział spadku, zniesienie współwłasności, czy w sprawie należnego dziecku odszkodowania.
Warto zwrócić uwagę, że w przypadku odrzucenia spadku w imieniu dziecka, po złożeniu wniosku o wydanie zezwolenia do sądu opiekuńczego, termin do odrzucenia spadku ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym. Jednocześnie samo wystąpienie do sądu z wnioskiem o wyrażenie zgody za odrzucenie spadku w imieniu dziecka nie jest równoznaczne ze złożeniem tego oświadczenia.
Uzyskane zezwolenia sądu na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka jest konieczne- czynność materialnoprawna dokonana przez przedstawiciela ustawowego bez zezwolenia jest bezwzględnie nieważna. Zezwolenie musi być uzyskane przed dokonaniem czynności, bowiem sama czynność nie może być konwalidowana.
W sytuacji gdy czynności dokonał małoletni, to zatwierdzenie tej czynności przez przedstawiciela ustawowego również wymaga uprzedniego zezwolenia sądu opiekuńczego.
Postępowanie o udzielenie zezwolenia odbywa się w trybie postępowania nieprocesowego. Wniosek należy złożyć do sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć. Aktualnie opłata od wniosku wynosi 100 zł.
