Prawo do zamieszkiwania w lokalu stanowiącym wyłączną własność małżonka

Gwarancję szerszych uprawnień wynikających ze związku małżeńskiego względem konkubinatu możemy wyczytać również z art. 281 krio.

Zgodnie z jego brzmieniem:

Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego.

Sytuacja prawno – mieszkaniowa małżonków, która została unormowana w tym przepisie zdarza się bardzo często. Jeden z małżonków otrzymuje kawalerkę od rodziców lub jeszcze przed ślubem dokonuje zakupu mieszkania – w obu przypadkach nieruchomości te będą stanowiły majątek odrębny małżonka.

Gdy małżonkowie wspólnie korzystają z lokalu wchodzącego w skład ich wspólnego majątku (lub gdy oboje mają inne prawo do jego użytkowania), jest oczywiste, że oboje mają równy dostęp do mieszkania. Jednak co w sytuacji, gdy rodzina mieszka w nieruchomości będącej własnością osobistą jednego z małżonków? Czy drugi małżonek ma prawo do korzystania z tego mieszkania nawet gdy została zainicjowana sprawa o rozwód lub separację?

Prawo chroni rodzinę i jej potrzeby. Zgodnie z art. 281 k.r.o., jeżeli mieszkanie należy do jednego z małżonków, drugi małżonek ma prawo z niego korzystać, aby zaspokajać potrzeby rodziny. Prawo to wymaga, aby właściciel udostępnił lokal współmałżonkowi. Małżonek najemcy mieszkania, na podstawie art. 281 k.r.o., jest uważany za „inną osobę mającą tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego” zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych. Sąd musi orzec o uprawnieniu do lokalu socjalnego lub jego braku w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu. Brak tego orzeczenia nie pozbawia możliwości zaskarżenia wyroku przez byłego najemcę.

Co istotne, prawo to dotyczy wyłącznie lokalu, którego użytkowanie zaspokaja potrzeby rodziny, a nie każdego mieszkania należącego do współmałżonka.

„Potrzeby rodziny” obejmują potrzeby wszystkich członków rodziny, niezależnie od tego, czy małżonkowie mają dzieci. Małżeństwo samo w sobie tworzy rodzinę, której potrzeby muszą być zaspokajane wspólnie. Prawo do korzystania z mieszkania obejmuje również prawo do korzystania z jego wyposażenia, w tym mebli i urządzeń domowych.

Warto również zapamiętać, że prawo do korzystania z mieszkania nie zależy od ustroju majątkowego małżonków. Obowiązuje zarówno w ustroju wspólności, jak i rozdzielności majątkowej, oraz nie zmienia się wraz ze zmianą ustroju.

Prawo do korzystania z mieszkania ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być zmienione przez umowne ustalenia między małżonkami. To prawo jest niezbywalne – małżonek nie może nim rozporządzać.

Prawo do korzystania z lokalu nie ogranicza właściciela w możliwości rozporządzania swoją własnością. Współmałżonek nie musi uzyskać zgody drugiego małżonka ani go informować o zbyciu lokalu.

Małżonek korzystający z mieszkania współmałżonka ma status lokatora w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów. Jest to ważne przy eksmisji, gdyż małżonek może ubiegać się o prawo do lokalu socjalnego.

Ustanie prawa do korzystania z mieszkania

Prawo to wygasa w momencie:

  • rozwiązania lub unieważnienia małżeństwa, a także sądowej separacji (separacja faktyczna nie wpływa na to prawo),
  • utraty prawa przez współmałżonka do lokalu (np. zbycie nieruchomości lub rozwiązanie umowy najmu),
  • śmierci małżonka posiadającego prawo do lokalu.
  • Również trwałe zaprzestanie korzystania z mieszkania w celu zaspokajania potrzeb rodziny powoduje utratę tego prawa. Zachowanie drugiego małżonka, który czasowo opuszcza lub zmienia miejsce zamieszkania, nie ma wpływu na to uprawnienie. Mieszkanie musi być nadal używane do zaspokajania potrzeb rodziny, niezależnie od majątkowego ustroju małżonków czy liczby posiadanych mieszkań.

Dziękujemy za lekturę artykułu, mamy nadzieję, że był dla Państwa pomocny.

W przypadku dodatkowych pytań związanych z tematyką rodzinną, majątkową i podziałową – zapraszamy do kontaktu bezpośredniego lub online.

Adwokat Agnieszka Juchno-Marcjan